Leit
Loka

Hagnýtar upplýsingar

Átröskunarteymi Landspítala er þverfaglegt teymi sem sinnir greiningu og meðferð við átröskunum og öðrum meðkvillum fyrir 18 ára og eldri. Átröskunarteymi Landspítala heyrir undir geðþjónustu og starfar á göngudeild. Í því starfa fjölskyldufræðingur, geðlæknir, hjúkrunarfræðingur, iðjuþjálfi, næringarfræðingur, sálfræðingar og verkefnastjóri.

Tekið er við tilvísunum frá fagfólki innan og utan spítalans. Við hvetjum þá sem óska eftir ráðgjöf eða vantar að láta meta vanda sinn til að leita til síns heimilislæknis sem metur málið og sendir tilvísun í átröskunarteymi Landspítala ef þörf þykir

Tilvísun fyrir fagaðila utan stofnana

Flýtitexti fyrir fagaðila innan stofnana (word skjal).

Allir sem koma í meðferð í átröskunarteymi fara í ítarlegt greiningarviðtal. Í kjölfarið er meðferðarleið ákveðin út frá vanda hvers og eins. Skjólstæðingur fær úthlutað sínum meðferðaraðila sem hann fer í regluleg meðferðarviðtöl til, en hittir einnig aðra fagaðila eftir þörfum.

Markmið meðferðar

  • Bæta næringarástand og koma á reglubundnu mataræði
  • Takast á við tilfinningavanda, hugsanaskekkjur og óhjálpleg viðhorf sem tengjast mataræði og hugmyndum um líkama
  • Auka innsæi/vilja sjúklings til að ná bata og öðlast heilbrigðari lífs- og fæðuvenjur
  • Meðhöndla líkamlega og sálræna fylgikvilla
  • Aðstoða sjúkling við að komast í, viðhalda og sætta sig við kjörþyngd
  • Bæta sjálfstraust
  • Bæta samskiptamynstur

Sálfræðimeðferð:

Sálfræðimeðferð hjá átröskunarteyminu er byggð á hugrænni atferlismeðferð (HAM) við átröskunum sem sýnir einna bestu raun samkvæmt nýjustu rannsóknum á sviðinu. Í meðferðinni er lögð áhersla á að skoða þá þætti sem viðhalda átröskunum. Megin einkenni átröskunar eru ofuráhyggjur af líkamsþyngd og lögun og ofmat á eigin getu til að stjórna þyngd og lögun. Einkennin leiða til óæskilegs hegðunarmynsturs sem viðheldur átröskuninni. Í meðferðinni er lögð áhersla á að skoða og breyta hegðun, hugsun og viðhorfum skjólstæðings til þessara þátta.

Læknismeðferð:

 Einstaklingar með átraskanir hafa oft ýmis líkamleg og geðræn vandamál. Það þarf því oft að fylgjast náið með ástandi þeirra. Hjá öllum sem hefja meðferð í teyminu eru teknar blóðprufur, þar sem mældur er blóðhagur, sölt í blóði, starfsemi nýrna og lifrar, skjaldkirtils og fleira. Þessar blóðprufur eru síðan endurteknar eftir þörfum í meðferðinni. Þunglyndi og kvíði eru einnig algengir fylgifiskar átraskana og oft geta þunglyndislyf komið að gagni. Bætt andleg líðan getur hjálpað einstaklingum að takast á við átröskunina og aukið árangur í meðferð. Allir fá tækifæri til að ráðfæra sig við lækni um möguleika á lyfjameðferð, kosti þeirra og galla. Stöku sinnum kemur fyrir að einstaklingar eru of veikir af átröskun til að geta nýtt sér meðferð hjá teyminu. Ef ástand þeirra er mjög slæmt eða lífshættulegt er boðið upp á innlögn. Innlagnir eru gerðar á almennum móttökudeildum geðdeilda Landspítala við Hringbraut og sjá deildirnar um meðferð á meðan á innlögn stendur.

Næringarmeðferð:

Næringarfræðingur átröskunarteymisins vinnur að næringarmeðferð á göngudeild í samstarfi við aðalmeðferðaraðila og lækni teymisins. Markmið næringarmeðferðar eru einstaklingsbundin og unnin í samvinnu við sjúkling en miða fyrst og fremst að því að stöðva átröskunarhegðun (s.s. svelti, átköst og/eða uppköst eða aðra losunarhegðun) og koma á reglulegum og heilbrigðum fæðuvenjum. Að auki stuðlar meðferðin að fjölbreyttara fæðuvali, betra næringarástandi og bættri líkamlegri heilsu. Næringarmeðferðin miðar einnig að því að einstaklingurinn tileinki sér eðlileg viðhorf til matar og öðlist heilbrigt samband við mat. Sé einstaklingur í undirþyngd er þyngdaraukning að kjörþyngd einnig æskilegt markmið.

Fjölskyldumeðferð:

Boðið er upp á regluleg fjölskylduviðtöl fyrir þá sem þess óska. Í viðtölin mæta sjúklingurinn og hans nánasti eða nánustu aðstandendur. Þar fá aðstandendur tækifæri til að spyrjast fyrir um einkenni og áhrif sjúkdómsins en einnig um líðan og bataferli sjúklingsins. Það er undir sjúklingnum komið hversu miklar upplýsingar hann vill gefa nema að samið hafi verið um annað. Fjölskyldan fær í þessum viðtölum einnig hjálp til að vinna úr erfiðum samskiptum og finna nýjar og árangursríkari leiðir sem geta nýst í bataferlinu.

Hvað er átröskun?

Átraskanir einkennast af alvarlegum truflunum á matarvenjum. Þær þróast oft í kjölfar megrunarkúra þar sem fólk ætlar í fyrstu að losa sig við nokkur kíló eða fer hreinlega í öfgakennda megrun með því að svelta sig eða losa sig við mat á annan hátt.

Slíkir kúrar geta endað í vítahring þar sem einstaklingnum finnst hann aldrei nógu léttur og missir sjónar á hvað er eðlileg líkamsþyngd og eðlileg máltíð.
Mataræðið einkennist oft af litlu, einhæfu og fitusnauðu fæði. Einnig getur verið um að ræða alvarlegt ofát, jafnvel í köstum þar sem einstaklingurinn missir stjórn á því magni sem hann borðar en losar sig síðan við fæðuna á eftir, t.d. með því að framkalla uppköst.

Ofhreyfing eða óhófleg líkamsrækt er algeng átröskunarhegðun.

Átröskunum fylgir andleg vanlíðan, kvíði og þunglyndi og mikil óánægja með líkamlegt útlit. Manneskjan verður heltekin af hugsunum um mat og þyngd og hræðslu við að borða.

Átraskanir eru sjúkdómur en ekki hegðunarvandamál og sá sem veikist þarf að fá meðferð.
Orsakir eru margvíslegar, bæði líffræðilegar og sálfélagslegar og meðferð getur verið margþætt. Ef gripið er nógu snemma inn í sjúkdómsganginn með ráðgjöf og stuðningi má oft hindra að sjúkdómurinn þróist á alvarlegt stig.

Þekktustu átraskanirnar eru:

  • Lystarstol (anorexia nervosa)
  • Lotugræðgi (bulimia nervosa)
  • Lotuofát (binge eating disorder) hefur nýlega verið skilgreint sem sjúkdómur og veldur oft offitu
  • Sumar átraskanir eru “blandaðar” með einkennum bæði frá lystarstoli og lotugræðgi og eru kallaðar óskilgreindar átraskanir
  • Greiningarviðmið WHO
  • Gæti ég verið með átröskun? (hér færðu svar)

http://www.eatingdisorders.com/
https://www.aedweb.org/home 
http://pslandsforening.dk/
http://psychcentral.com/disorders/eating_disorders/
https://www.cci.health.wa.gov.au/Resources/Looking-After-Yourself/Disordered-Eating
https://www.nice.org.uk/guidance/ng69

Fyrir aðstandendur

https://www.nationaleatingdisorders.org/learn/help/caregivers
https://www.nationaleatingdisorders.org/learn/help/caregivers/support
https://www.helpguide.org/articles/eating-disorders/helping-someone-with-an-eating-disorder.htm
https://www.montenido.com/supporting-vs-enabling-dos-and-donts-for-families-and-supporters-of-people-in-eating-disorder-recovery/

Bækur

  • Overcoming Binge Eating. Höf: Christopher G Fairburn (1995)
  • Skills-based Learning for Caring for a Loved One with an Eating Disorder: The New Maudsley Method. Höf: Janet Treasure, Gráinne Smith og Anna Crane (2007)
  • The parent´s guide to eating disorders. Höf: Marcia Herrin og Nancy Matsumoto (2007)
  • Demystifying anorexia nervosa. Höf: Alexander R Lucas (2004)
  • Getting better bit(e) by bit(e): A survival kit for sufferers of bulimia nervosa and binge eating disorders. Höf: Ulrike Schmidt og Janet Treasure (1993)
  • Anorexia nervosa: A survival guide for families, friends and sufferers. Höf: Janet Treasure (1997)
  • Lystarstol og lotugræðgi. Höf: Julia Buckroyd, ísl. þýð: Eva Ólafsdóttir (Vasaútgáfan 1997)
  • Molinn minn. Höf: Birna Varðardóttir. (2014)

Var efnið hjálplegt?
Takk fyrir
Af hverju ekki?